|
Ghen
Có phải
hễ yêu là ghen? Ghen tức, hay “đánh ghen” có
phải là cách thế tốt để duy trì tình
yêu không? Bài này sẽ xét thực tế của
sự kiện ghen tương, sau đó phân tích
ghen vì chiếm hữu, những hình thức
biểu lộ ghen tương, và nguyên nhân
đưa tới ghen.
I.
Thực Tế Ghen Tương
Vụ án
O.J. Simpson là vụ giết người vì ghen.
Nàng Nicole Brown Simpson, một thiếu nữ kiều
diễm da trắng, có thật sự yêu chàng da
đen O.J.? Hay vì chàng lừng danh quốc tế
về thể thao? Hay “yêu” hàng triệu mỹ kim
của chàng, chứ không yêu chàng? Nicole có hai con,
nhưng tình tan rã vì hai người ly dị nhau.
Khi bị giết, nàng đang ở với bạn
trai là Ronald Goldman, nên Ronald cũng bị giết
theo. Qua dư luận báo chí, tuy O.J. ly dị Nicole,
thể chất xa lìa nàng nhưng tâm tư vốn
gần gũi nàng. Như vậy là chàng yêu nàng
mà nàng không yêu lại? Nên O.J. ghen? Có lần báo chí
nói rằng O.J. uất ức thốt lên, đại
ý: “Nếu Nicole không ở với tôi thì không ai
được ở với nàng”. Nhiều nguyên
nhân làm cho Nicole không yêu O.J. Nguyên nhân đó có thể
tầm thường như trường hợp
dưới đây:
Người
vợ kia không sao yêu nổi chồng vì trong 10 năm,
anh không đánh răng. Đã vậy, sáng thức
dậy là phà hơi hôi thối vào mặt vợ.
Anh lại lý luận rằng yêu nhau có thể chết
cho nhau, nên không sợ vi trùng! Nếu anh cảm
cúm, anh lại càng nằm gần chị hơn,
để chi cảm cúm theo anh. Đã nhiều
lần xảy ra như vậy, chị luôn van
xin, nhưng anh không buông tha. Đã vậy, anh còn
kết tội chị có tình ý với người
đàn ông khác, nên mới hất hủi, khinh thường
anh. Rồi anh tự động làm đơn
ly dị. Chị tưởng yên thân. Nhưng anh
theo dõi từng cử chỉ, từng nơi chị
lui tới. Anh nói với bạn hữu tương
tự như O.J. Simpson: “Nếu nó không ở với
tao, thằng nào gần nó sẽ biết tay tao”.
Rồi người chồng điên dại này
ghen cả với em trai của vợ. Hai chị
em ở chung một nhà. Lần kia, lấy cớ
đến thăm con, anh cãi lộn với người
em trai. Rồi đánh chị. Hàng xóm thấy huyên
náo, điện thoại báo cảnh sát. Anh phạm
tội đánh người có thương tích,
và tội vào nhà bất hợp pháp, vì theo án ly dị,
anh không còn là chồng nữa. Anh phải giam tù,
nguyên nhân gần là vì hành hung, nhưng nguyên nhân
xa là vì ghen.
Thí dụ
khác, đó là một chị yêu chồng tha thiết.
Đúng ra, chị muốn chiếm hữu để
anh nô lệ chị, chứ không phải anh là chồng
chị. Anh có khả năng điều khiển,
nhiều kinh nghiệm trong việc dùng người,
nên được hãng thuê làm giám đốc nghành
nhân viên và phổ biến sản phẩm. Dưới
quyền anh, có hàng trăm kỹ sư, nhân viên,
cũng như chuyên viên kỹ thuật. Theo kỷ
luật trong hãng, ai muốn vào tiếp kiến
anh, cần điện thoại trước. Khi
đến phải gặp thơ ký. Thơ ký báo
cho anh. Anh chấp thuận, lúc đó có nhân viên
dẫn tới phòng tiếp khách riêng. Phải nói
rằng chị không yêu, mà chị điên rồ.
Hàng ngày anh đi làm về là bị chị lấy
khẩu cung, tra hỏi xem đàn ông hay bà đem
cà phê cho anh? Cô nào hôn mà trán có màu hồng? Tại
sao không thuê thơ ký là đàn ông mà là đàn bà?
Lại còn lựa cô đẹp nữa? Anh trả
lời “yes” cũng chết, mà trả lời “no”
cũng chết. Sau nhiều lần, anh trở
thành lầm lì, chẳng nói chẳng rằng. Chị
lại càng ghen. Rồi chị tới hãng, bất
chấp luật lệ, xồng xộc vào thẳng
văn phòng của anh. Tuy mất thể diện
với nhân viên, anh vốn còn bình tĩnh để
ôn tồn hỏi: “Em có việc gì cần anh ngay?”
Chị xấc xược: “Phải, tôi cần
anh cho tôi biết con nào ở đây bỏ bùa anh,
để anh quên tôi?” Sau vụ chị “đánh
ghen” vì ghen bóng ghen gió này, liên tiếp mấy tuần
anh không về nhà. Hàng ngày tan sở, anh đến
ở nhà bạn. Anh nói với giọng chán nản:
“Tôi sợ nàng”. Như vậy, ghen tương
làm nàng chiếm được gì? Tâm hồn chàng?
Thân xác chàng? Hay mất tất cả?
Thực
tế là nhiều người ghen. Vụ án O.J.
Simpson vì ghen. Người chồng vào tù vì ghen.
Người vợ xồng xộc tới sở
cũng vì ghen. Hình như ghen nằm sẵn trong
máu con người. Vì vậy, ca dao tục ngữ
nói: Ớt nào là ớt chả cay, Gái nào là gái
chả hay ghen chồng?
Như vừa
nhìn mấy trường hợp trên, không nguyên
đàn bà ghen, mà đàn ông cũng ghen. Vậy đây
là động lực thúc đẩy con người
ghen? Tại sao Nicole Brown và bạn trai bị giết?
Và nhiều câu hỏi tại sao, tại sao
được đặt ra, như tại sao
chồng không đánh răng, miệng thối,
mà còn ly dị vợ? Tại sao vợ vào tận
hãng nhục mạ chồng? Tại sao anh nhớ
vợ, thao thức không ngủ, nhưng khi thấy
vợ đi làm về, anh lại cộc cằn
với vợ? Đâu là câu trả lời cho những
tại sao, tại sao này? Tuy do nhiều nguyên
nhân, nhưng có thể quy tụ thành bốn nguyên
nhân chính, đó là chiếm hữu, tâm lý sợ
sệt, đời thơ ấu bất hạnh,
và cuối cùng là bảo vệ tình yêu chính đáng.
II.
Ghen Vì Chiếm Hữu
Chiếm
hữu người yêu như một món đồ
mình có. Nếu tôi có chiếc nhẫn hột xoàn,
căn nhà, hay có món tiền, v.v., lúc đó tôi có
quyền nâng niu, xử dụng, hay cũng có quyền
liệng bỏ đi tùy ý. Tôi không phải hỏi
ý kiến ai, cũng như không ai được
xâm phạm đến vật dụng tôi có. Nếu
ai vào nhà mà tôi không muốn, tôi có quyền ngăn
cấm. Khi cấm mà còn cưỡng bức vào,
tức là xâm phạm gia cư bất hợp pháp.
Nếu bị bắn chết, tôi không chịu
tội.
Tình yêu vừa
là chiếm hữu, vừa vượt lên trên chiếm
hữu, cao thượng hơn chiếm hữu.
Trước tiên, tình yêu là chiếm hữu,
vì khi cưới xin, thề hứa chung thủy
với nhau, thì người này thuộc về
người kia. Có mẩu chuyện vui kể lại
rằng nhà truyền giáo kia dạy sinh ngữ
cho người thổ dân, để họ có
thể học giáo lý bằng sách mới nhập
cảng. Nếu ngài chỉ vào con sông và nói: “Con
sông”, thì tất cả lập lại “Con sông”.
Thầy trò vui vẻ thực hành như vậy
khắp nơi, từ ngoài cánh đồng cho đến
băng qua thung lũng. Khi tới ven rừng, thầy
trò bắt gặp một cặp đang chăn
gối trong bụi rậm. Nhóm thổ dân gặng
hỏi: Gọi làm sao? Vị truyền giáo lúng
túng, trả lời cho xong chuyện: Đạp
xe đạp. Một thanh niên trong nhóm giương
cung bắn người đàn ông. Vị truyền
giáo hoảng hốt ngăn lại: Đừng
bắn, có tội! Anh thanh niên tức tối trả
lời: Nhưng nó đạp chiếc xe đạp
của con!
Câu trả
lời của anh thổ dân vừa đúng vừa
sai. Đúng vì không được cướp vợ
của người khác. Sai, vì vợ hay chồng
không ngang hàng như vật vô tri, như chiếc
xe đạp. Do đó, có thể hủy diệt
đồ vật thuộc về mình, nhưng
không được hủy diệt bản thân
mình, hay hủy diệt bất cứ người
nào, dầu người đó là con, là bạn,
kể cả người mình ghen ghét. Được
ngăn cấm việc làm xấu, nhưng
không được giương cung bắn người
làm điều xấu.
Điểm
thứ hai chứng tỏ tình yêu không phải là
chiếm hữu, vì trong chiếm hữu, chỉ
có một phía có quyền xử dụng, còn phía
kia bị xử dụng, chứ không được
xử dụng lại người chiếm hữu
mình. Chỉ phía người nuôi ngựa xử
dụng ngựa, cỡi ngựa, dùng ngựa kéo
xe, v.v., chứ ngựa không xử dụng lại
người, bắt người “có đi có lại
mới toại lòng nhau”, để ngựa leo
lên lưng người, người kéo xe cho ngựa
ngồi! Do đó, giữa người và ngựa
không có tình yêu. Cùng lắm, chỉ có lòng thương,
thương xót con ngựa nhiều năm phục
vụ mình. Tuy cùng là người, nhưng trong
chế độ nô lệ, người nô lệ
“không có quyền xử dụng lại người
chiếm hữu mình”.
Trên giấy
tờ, ngày nay hết nô lệ. Nhưng trên thực
tế, còn nhiều nô lệ. Ai độc tài,
thì người đó đang bắt kẻ khác
nô lệ mình. Mình nhân danh tình yêu để hủy
diệt tình yêu. Nhiều cha mẹ lạm dụng
giáo dục để đẩy con vào vòng nô lệ
sự độc đoán của mình. Vợ nô
lệ chồng, cũng như chồng nô lệ
vợ. Hàng ngàn người làm công nô lệ ông
chủ, nhất là nô lệ bà chủ. Nhiều
chuyện ghen tương xảy ra vì con người
nghĩ sai lầm về liên hệ vợ chồng,
quan niệm rằng vợ chồng là “của”
nhau. Tôi xử dụng vợ thay cái máy thái thịt.
Như vậy, vợ ngang hàng với cái máy thái
thịt mà thôi. Thay vì mua máy để thái thịt
thì tôi “mua” vợ để vợ làm cơm
thịt hầu hạ tôi. Máy nằm gọn trong
tay tôi, nên vợ cũng nằm gọn trong tay
tôi. Tôi ra lệnh cho vợ như ra lệnh cho
máy. Trái lại, nhiều người vợ cũng
cư xử độc tài với chồng. Nếu
không thì không có những chuyện hài hước
về chồng sợ vợ.
Tình yêu vượt
lên trên sự chiếm hữu, vì tình yêu là nhân
vị, còn chiếm hữu là vật vô tri. Không
kính trọng vật vô tri, mà chỉ săn sóc vật
vô tri để mình xử dụng được
lâu dài hơn, ít trở ngại hơn. Nghĩa
là mình săn sóc vật vô tri vì ích lợi của
mình, chứ không vì ích lợi của đồ
vật đó. Đây là lý do có người bị
chê cười khi lệ thuộc đồ vật,
thí dụ săn sóc chiếc xe quá đáng. Sợ
hư xe, để con cảm sốt mà không dám
dùng xe để chở con khi trời mưa. Có
người ngang nhiên tuyên bố: Cho mượn
vợ chứ không cho mượn xe. Trong trường
hợp này, vợ thua vật vô tri.
Có câu chuyện
vui, đó là một người chồng nghe tin
vợ lái chiếc xe mới mua, bị tai nạn,
phải vào nhà thương. Anh tức tốc đến
thăm, vừa khóc vừa hỏi: “Em tự mở
cửa xe ra được hay phải phá cửa
xe?” Vợ trả lời: “Em lái xe đến nhà
thương”. Anh reo lên: “Nghĩa là chiếc xe
không bị hư hại gì?” Như vậy, người
chồng này quý xe hay quý vợ? Đến nhà thương
vì thương vợ hay thương xe?
Ít bữa
sau, hai vợ chồng này đẩy con đi hội
chợ. Đến chỗ đông người,
có nhiều trẻ con cũng ngồi trên xe đẩy.
Anh đánh tráo, đẩy chiếc xe không phải
con của mình. Vợ hoảng hốt bảo:
“Sao anh đẩy con người khác?” Anh trợn
mắt nói nhỏ: “Chiếc xe này mới hơn!”
Như vậy anh muốn giữ con hay giữ
chiếc xe đẩy con?
Cần kính
trọng nhau vì người này ngang hàng với
người kia về địa vị làm người.
Tôi là người lao công, anh có quyền sai khiến,
nhưng không thể khinh bỉ nhân vị của
tôi, vì chúng ta cùng ngang hàng địa vị là người.
Với tư cách “là người” này (being a human),
tôi có thể ngay thẳng, trong sạch, rộng
lượng, v.v. Anh hơn tôi về vật chất,
còn tôi hơn anh về lòng thương yêu đùm
bọc nhau. Anh lạm dụng tôi, còn tôi che chở
những người bị anh lạm dụng.
Khi ghen, đa số không kính trọng nhau. Nghĩa
là biến nhau thành đồ vật. Rồi cục
súc với nhau như con vật. Ghen là ấu trĩ,
non nớt, vì nếu mình coi người khác như
đồ vật thì chính mình là đồ vật
trước. Ai dìm người khác xuống là
dìm chính mình.
Chị Thanh
cưới anh Toán 15 năm rồi, nhưng chị
luôn có mặc cảm là anh không yêu chị. Chị
ghen, và ghen bệnh hoạn. Một đàng chị
muốn chồng yêu chị; đàng khác, chị
bắt bẻ chồng tớ mức dầu anh
cố gắng yêu cũng không yêu nổi. Ngày mới
cưới, chị nghi ngờ anh có tình nhân cũ.
Mấy năm liền, hầu như ngày nào chị
cũng hạch hỏi, điều tra xem trước
khi lấy chị, anh hẹn hò với cô nào? Trong
câu chuyện hàng ngày, nếu anh ấp úng, vụng
về, thì chị kết tội vì tương
tư người cũ, nên lú lẩn trí khôn. Nếu
anh vui vẻ hoạt bát, chị lại kết
tội là “đẹp trai, ăn nói có duyên”, dĩ
nhiên nhiều cô mê. Tại sao không khai tên những
cô đó ra? Lúc nào chị cũng có lý, còn anh vô lý.
Sau này, khi đã có con, vì công việc làm, anh có nhiệm
vụ giao tiếp với nhiều giới. Chị
buộc anh phải bắt điện thoại
song song, để ở nhà dầu anh nói chuyện
với ai, chị đều có thể nghe được
chuyện anh nói.
Có khi chị
Thanh nhận mình bị bệnh, nhưng lợi
dụng tình trạng bệnh này để hành
hạ chồng hơn. Nghĩa là nếu chị
sai lỗi, thì chị buộc anh phải tha thứ
cho người bệnh. Còn nếu anh sai lỗi,
thì chị kết tội anh có ẩn ý xấu,
vì anh không bị bệnh như chị. Tức
là chị luôn trắng án, còn anh lúc nào cũng có
án treo. Chị yên lặng thì nhà êm đềm. Còn
chị bới tội thì nhà inh ỏi như bị
cháy. Mấy con lớn đều bỏ nhà lấy
cớ đi học xa.
Trong công
việc làm ăn, anh Toán có nhiều người
thương mà cũng có nhiều người
ganh tị. Những người ganh tị này
biết tình trạng gia đình anh Toán căng thẳng,
nên họ mượn tay vợ để hại
chồng. Thật ra, họ hại cả hai vợ
chồng và các con anh chị luôn. Họ rỉ tai
chị Thanh rằng họ bắt được
quả tang anh Toán ôm hôn người thơ ký trẻ
đẹp. Từ hôm đó, chị Thanh hay bị
nhức đầu, đau ngực. Trong giấc
mơ ngủ đêm, chị hay ú ớ: “Mày là của
tao ... Mày chết với tao”. Mấy bạn gái
đến thăm, chị than van:
- Có ai có
chồng quỷ quyệt như Toán không? Em
thách đứa nào đụng đến
Toán. Một là cả hai đều chết, hai
là em hành hạ Toán đến không ngẩng
đầu lên được thì thôi.
Cuối
tuần nọ anh Toán ngủ ngày. Chị Thanh đến
lay anh dậy:
- Nói, nói
ngay. Anh thương con nào mà giấu em?
Vì trong tuần
quá mệt mỏi nên anh ú ớ:
- Thương
em.
Rồi anh
ngủ thiếp đi. Tưởng như vậy
là êm, không ngờ chị cuồng loạn vì ghen,
miệng lẩm bẩm:
- Giết.
Phải giết!
Chị vào
bếp, lấy con dao phay, cứa cổ anh. Chị
thanh toán anh vì ghen. Sau mấy tháng điều trị,
may anh không chết. Toà án phán quyết chị phải
vào nhà thương tâm trí lâu dài. Chị muốn
có anh nên mất anh, và mất chính mình.
III.
Ghen Vì Sợ Trống Rỗng
Tại sao
tôi sợ mất tiền, mất nhà, mất vợ,
hay mất chồng? Nếu mất, thì tôi hạnh
phúc hay đau buồn? Vậy nguồn hạnh
phúc từ trong tôi mà ra hay từ bên ngoài đi vào?
Ở đây để tìm hiểu việc mất
hạnh phúc biểu lộ ra ngoài thế nào, rồi
xét tới nguyên nhân trống rỗng, làm người
ghen tương mất hạnh phúc.
a. Hình thức biểu
lộ tâm trạng trống rỗng:
1. Phập phồng lo sợ.
Người
ghen là người không bình an. Tâm trí người
này tưởng tượng ra những tai hại
không có thật. Sự nghi ngờ len lỏi vào
cả những cử chỉ vô tội nhất
của người phối ngẫu. Vợ chưa
ra khỏi nhà chồng đã tưởng như
có đàn ông rình rập ngoài ngõ. Cũng vậy,
chồng còn đi trên đường tới sở,
vợ đã vẽ ra trong tâm trí hình ảnh cô thơ
ký tươi cười chào hỏi chồng,
lại nhõng nhẽo hỏi: “Tội nghiệp
anh bị lạnh, để em lấy cà phê sữa
cho anh nhé?” Có người vợ đang làm may,
khi tưởng tượng như vậy, nàng
toát mồ hôi. Nhấc ngay điện thoại
lên để “đánh ghen”. Điện thoại
reo. Reo hoài. Không ai trả lời. Buông điện
thoại xuống, chị tự hại mình, bằng
cách tưởng tượng rằng chồng
đến sở, chưa có ai, trừ cô thơ
ký và chồng. Rồi tưởng tượng
rằng hai người đang du dương ở
góc phòng nào đó. Trong tưởng tượng
này, chị đi đến việc làm thật,
đó là chị run lẩy bẩy, lại nhấc
điện thoại, gọi chồng nữa.
Cả sở bị náo loạn vì những cú điện
thoại phập phồng lo sợ của chị.
Tình yêu chân
thật không lo sợ mất người yêu. Yêu
thì không sợ. Chỉ yêu chân thật khi mình có
cái gì để cho người yêu, chứ không
vì mình thiếu thốn, nên phập phồng sợ
người yêu không cho mình. Yêu là cho trước,
nhận sau. Và vốn yêu khi không nhận lại
gì. Khi sợ thì không yêu. Sợ sệt là yêu mình
chứ không yêu người, kể cả Chúa.
Nếu sợ Chúa, lúc đó muốn mình không bị
khổ, nhất là không bị khổ hỏa ngục,
chứ không yêu Chúa. Vì Chúa vốn yêu, nên Chúa cho
mình gần Chúa, lên Thiên Đàng.
Thật
ra không thể tránh hết mọi phập phồng
lo sợ, vì con người có giới hạn không
thấu suốt mọi việc xảy ra,
nên mình sợ mất tình yêu. Nhưng yêu là liều
lĩnh, là đánh canh bài lớn, canh bài cả
cuộc đời mình. Đã gọi là canh bài
thì có thể thắng, cũng có thể thua. Phải
đủ can đảm và bình tĩnh nhận
cả lúc thua cuộc. Nếu không sẽ điên.
Thực tế có nhiều người điên
vì không can đảm nhận cả hai mặt
của canh bài yêu thương. Yêu là yêu một
người có tự do như tôi. Có trái tim vui
buồn, lên xuống như tôi. Có thể thay đổi
như tôi. Sáng thấy yêu, trưa thấy tức.
Tức người, và tức cả Chúa. Tôi giật
mình phập phồng, không ngờ lòng nhen nhúm ý
nghĩ không tốt như thế. Nên tôi ý tứ
kiểm điểm, để giữ vững
lập trường, giữ vững tình yêu.
Yêu tương
tự như lái xe. Lái mà phập phồng sẽ
mất thăng bằng. Nhưng sự mất
thăng bằng này giúp điều chỉnh lại
tay lái. Cũng vậy, phập phồng giúp tự
vấn lương tâm. Theo nghĩa này, phập
phồng chứng tỏ mình yếu kém, nên mình
tự tư sửa để hấp dẫn bạn
trăm năm hơn. Nhưng sự phập phồng
khi ghen không đưa đến tu sửa mình,
mà chỉ đưa đến chiếm hữu,
đổ lỗi, và hành hạ người mình
ghen. Khi ghen vì phập phồng lo sợ, sự
ghen này biến thành ghen ghét. Ghét nhau thì không thể
yêu nhau. Điều mâu thuẫn ở đây là
khi muốn giữ tình yêu thì lại giết chết
tình yêu, làm cho bạn trăm năm dầu muốn
yêu, cũng không yêu nổi mình.
2. Thần kinh căng thẳng.
Sợ người
khác bỏ mình vì mình thiếu thốn, nghĩa
là lòng mình trống rỗng. Mình giống như
một hố sâu, cần người khác nằm
gọn trong đó để hố sâu cao lên, để
mình thấy đời có ý nghĩa, dễ mỉm
cười. Nhưng ghen là hành hạ, là đạp
chìm người xuống, bằng cách uất ức,
rồi la lối người mình đang nương
tựa để lấp hố sâu trống rỗng
trong lòng mình. Nhưng khi làm cho đời người
khác hết ý nghĩa thì đời mình cũng
không còn ý nghĩa nữa. Và khi đời mình không
còn ý nghĩa thì mình không thể mỉm cười,
lại thành như loài rắn độc, phun nọc
độc cay đắng lên người mình cần
nương tựa. Ghen trong trường hợp
này đưa đến hậu quả là thần
kinh căng thẳng, tâm lý mất quân bình.
Mâu thuẫn
này đưa tới mâu thuẫn khác. Đó là mình
ghen nên thần kinh căng thẳng. Rồi vì thần
kinh căng thẳng, nên lại càng ghen hơn.
Càng ghen, thần kinh lại càng căng thẳng,
v.v. Rồi ý chí yếu dần. Khi ý chí yếu,
mất tự chủ, mà lại ghen sẽ dễ
liều lĩnh. Giai đoạn này người
ghen dễ trở thành táo bạo, mất sáng suốt.
Thật ra, trí khôn vốn sáng suốt trong việc
tìm mưu kế để triệt hạ địch
thủ, nhưng nó mù quáng, không còn theo được
lương tâm bình tĩnh nhẫn nhục. Lúc
quá căng thẳng, sự điên rồ chót có
thể xảy ra. Sự điên rồ này là khi
muốn lấp đầy sự trống rỗng
thì lại tạo ra sự trống rỗng hoàn
toàn, tức là giết người mình cần
nương tựa, rồi giết mình. Nhiều
án mạng ghê rợn xảy ra vì thần kinh căng
thẳng khi ghen. Do yêu mà trở thành bình tĩnh,
nhưng cũng do yêu mà trở thành quẫn trí.
Vậy điều cần thiết không phải
chỉ là yêu, mà là yêu sáng suốt.
3. Những giấc mơ
sợ hãi.
Mơ ban
đêm là phản ảnh của tiềm thức
ban ngày. Nhiều điều xâm chiếm tình cảm
và lý trí, nhưng vì chúng sái lương tâm, nên mình
dồn nén, cố xua đuổi, “quên” chúng đi.
Nhưng nếu không có ý nghĩ và việc làm khác
thay thế, thì những tư tưởng dồn
nén kia vốn còn nguyên đó. Trong trường
hợp này, càng muốn quên thì lại càng nhớ,
cũng như càng muốn ngủ lại càng tỉnh.
Vì tiềm thức vốn nhớ nên chúng xuất
hiện trong ban đêm. Xuất hiện mà không
có lý trí để tổ chức, xếp đặt
hệ thống, nên giấc mơ thường
lộn xộn, gắn việc mới vào việc
cũ, đàn ông thành đàn bà, con gà thành cái xe,
v.v.
Áp dụng
vào trường hợp mơ vì ghen, giấc mơ
này không thể tốt đẹp, vì căn bản
của ghen là xấu, là thiếu kém, là tiêu cực.
Nếu ai ban ngày ghen, nhưng ban đêm còn ngủ
yên giấc, thì tình trạng ghen chưa quá căng
thẳng. Trái lại, nếu ai ban ngày nói cười,
làm ra vẻ bình tĩnh, “chuyện ấy chẳng
đáng kể gì đối với tôi”, nhưng
ban đêm mơ những hình ảnh sợ hãi,
thì những giấc mơ này là gương chiếu
hậu, soi cho thấy tâm tình đích thực của
mình. Nếu ngụy biện chối lỗi rồi
đổ lỗi cho người khác, lúc đó
dễ mơ sợ hãi. Trái lại, nếu khiêm
nhường nhận lỗi nơi mình và thành
thật nhận điều hay nơi người,
lúc đó sẽ dần dần tin cậy lại
nhau. Ngủ bớt giật mình. Không mê sảng.
Hay nếu mơ thì mơ điều vui hơn.
4. Vui buồn bất thường.
Người
ghen là người tự làm khổ mình. Người
này mâu thuẫn vì ghen là yêu. Mà yêu là muốn cho mình
hạnh phúc vui vẻ. Nhưng không ai vui vẻ,
trái lại chỉ đau khổ khi ghen. Tâm lý người
ghen lên xuống bất thường, vì người
này sống theo tình cảm chứ không theo ý chí.
Nếu “ghen theo ý chí”, lúc đó không phải là ghen,
mà là “tìm hiểu bằng chứng xác thực của
kẻ phản bội”. Người tìm hiểu
là người bình tĩnh, ăn ngủ điều
hoà, phản ứng quân bình. Còn người ghen
vì tâm hồn trống rỗng sẽ phản ứng
tương tự con chó con. Nó gặp cái gì là gặm
cái đó. Chưa gặm đã bỏ. Chưa bỏ
cái này đã gặm cái khác. Người ghen bồng
bột cũng vậy. Người này vừa
nghe ai nói rằng bắt gặp bạn trăm
năm đứng với kẻ này, tươi
cười với người kia là uất ức
phản ứng như sắp hoả hoạn tới
nơi. Người này muốn bạn trăm
năm cười với mình, nhưng mình không
cười, mà cũng không cho bạn có cơ hội
để cười. Cười thì bị kết
tội là gặp tình nhân nên mới vui. Không cười
thì bảo rằng không gặp được
tình nhân nên thất tình. Cười cũng chết,
không cười cũng chết. Nhưng người
đau khổ trước tiên là người ghen,
sau đó mới đến người bị
ghen.
Mâu thuẫn
nữa, đó là người ghen là người
muốn giữ người yêu ở lại với
mình, nhưng nếu người yêu tức là bạn
trăm năm được điều gì tốt
đẹp thì mình lại ghen cả với điều
tốt đẹp đó nữa. Thí dụ bạn
được người khác ngưỡng mộ,
có tài ăn nói, cư xử đường hoàng,
hoặc là công việc làm tốt, hoàn cảnh gia
đình nề nếp, v.v. Vì ghen với sự
thành công này nên tức tối khi bạn được
ngưỡng mộ khâm phục. Người ghen
là người nói rằng không ưa nịnh hót
nhưng nếu ai nói sự thật thì người
này oán hận và nhớ lâu. Trái lại, ai khen thì
cho rằng người đó là người hiểu
mình. Người này vui buồn bất thường
vì lệ thuộc vào lời khen chê, những tin
đồn thất thiệt bên ngoài. Họ bị
bệnh tâm lý, vì họ thích khen nhưng miệng
lại nói rằng ghét người nịnh hót.
Việc
trống rỗng, vui buồn bất thường
đưa đến hậu quả là người
ghen tương dễ ngụy biện. Nếu
họ tiếp xúc với đàn ông hay đàn bà
khác, thì lý luận rằng đó là xã giao tự
nhiên, được phép làm. Nhưng nếu bạn
trăm năm cũng tiếp xúc tương tự
như vậy, thì họ lên án là có tình ý ngang trái.
Đây là nguyên nhân của nhiều cặp vợ
chồng chưa dứt tiếng cười với
nhau, đã to tiếng cãi nhau.
5. Thân xác bệnh hoạn.
Nhiều
chứng bệnh bắt nguồn từ sợ
sệt vô cớ. Người sợ sệt là
người không có lập trường, không biết
mình muốn làm gì. Người này lệ thuộc
khung cảnh bên ngoài. Nếu bên ngoài vui vẻ,
thì người này ăn ngủ được.
Nếu điều kiện bên ngoài bất lợi,
thì người này bệnh hoạn, mất ăn
ngủ. Nói khác đi, người sợ sệt
là người trống rỗng bên trong. Vì mình
trống rỗng nên mình lấy bạn trăm
năm để lấp đầy khoảng trống
này. Mình làm ra vẻ như mạnh bạo, hung
hăng, nhưng đích thực lòng mình nôn nao,
dễ hồi hộp lo sợ. Tình trạng hồi
hộp này đưa đến các bệnh thể
xác. Thí dụ như nhức đầu, đắng
miệng, đau ngực, toát mồ hôi, mờ
mắt, trí khôn lú lẩn, làm việc gì thì quên cái
này sót cái nọ, v.v.
Anh Tri là
một kỹ sư trẻ tuổi. Khi học
để lấy cử nhân toán lý hoá, anh được
tổng thống điện thoại chúc mừng,
vì anh là sinh viên ưu tú toàn quốc khi ra trường.
Anh cưới người con gái làm xướng
ngôn viên đài truyền thanh. Cô đẹp, ăn
nói duyên dáng, giao thiệp với nhiều giới.
Cô hay nói chơi vui vẻ, còn anh ít nói, lại hay
bắt bẻ lời nói của cô. Vợ chồng
sinh được ba con, cháu lớn 9 tuổi,
cháu thứ hai 7 tuổi, và cháu nhỏ 5 tuổi.
Anh Tri lôi kéo ba con về liên minh với mình để
nói xấu mẹ. Trước anh còn ghen ít, sau
anh ghen tới mức vào bàn giấy của chị,
nếu thấy tờ giấy soạn thảo
tin tức nào màu hồng, anh cũng kết tội
là chị có tình ý với ai đó, nên dùng màu hồng
để “điện tín” cho nhau! Có đêm anh
Tri “lấy khẩu cung” bắt chị khai trong
ngày gặp những ai, nói chuyện gì, đi ra
khỏi văn phòng mấy lần, người
ngồi cùng xe là đàn ông hay đàn bà, v.v. Cả
hai vợ chồng đều mất ngủ vì
anh Tri ghen. Dần dần anh bị tức ngực,
ho gằn từng tiếng. Vào sở làm, anh bơ
phờ như xác không hồn. Hãng sa thải vì
những tính toán của anh sai quá nhiều. Anh Tri
thông minh, nhưng vì lòng trống rỗng, nên anh
ghen tương sợ sệt. Sự ghen tương
này làm anh mất sáng suốt, và mất việc.
b. Nguyên nhân đưa tới
trống rỗng.
Đã nói
tới nguyên nhân khi nêu lên những hình thức
ghen tương. Ở đây nhìn kỹ hơn
vào một số nguyên nhân, thí dụ như lòng
trống rỗng vất vưởng, lệ thuộc
bên ngoài, không có giá trị bên trong, niềm tin yếu
ớt và kiêu ngạo trá hình, khi cho rằng mình
hơn người là lúc mình kém người.
1. Lòng trống rỗng,
vất vưởng.
Khi nói “lòng
trống rỗng”, nghĩa là người này có
mặc cảm, nhìn mình thấp kém (low self esteem),
thua kém người. Do nguyên nhân nào mà một người
nhìn mình thấp kém? Có nguyên nhân từ khi mới
sinh, từ khi hẹn hò cưới nhau, và có nguyên
nhân do hoàn cảnh hiện tại đưa đẩy
tới.
- Nếu
một người sinh ra do cha mẹ nghèo
khổ, thất học, hay bị tàn tật từ
nhỏ mà nay lấy người chồng hay người
vợ sinh ra do cha mẹ trưởng giả,
có ăn học, hay có địa vị trong xã
hội, thì người này dễ mặc cảm.
Có người chồng kia mồ côi từ nhỏ,
đi bán bánh chưng với dì ngoài chợ, nhưng
thông minh. Nhờ di cư ra nước ngoài, anh
len lỏi buôn bán thành công. Rồi anh về lại
quê nhà, tìm hiểu nhiều cô gái, và cưới
một cô thuộc loại “công tằng tôn nữ”.
Dăm tháng đầu khi mới bảo trợ
đoàn tụ, thì anh chỉ dẫn những cách
thức sinh sống cho vợ. Sau đó chị
cư xử đường hoàng khoan thai, nhưng
anh thuộc loại người cộc cằn
thấp kém. Vì ghen với giòng máu bẩm sinh của
chị, anh đi tới bệnh hoạn quá đáng.
Lần kia ăn cơm, tuy nhà có bàn ghế “khảm
xà cừ”, nhưng anh buộc chị ngồi xuống
đất, miệng anh vừa nhau nhồm nhoàm
vừa quát: “Tao ngồi ăn như vậy từ
ngày còn bé. Tại sao bây giờ bày vẽ để
khinh bỉ tao?” Vì ghen tương với quá khứ
của chị, nên anh thương chị mà làm
khổ chị.
- Mặc
cảm từ khi hẹn hò là nguyên nhân thông
thường hơn để hai vợ chồng
ghen tương nhau. Mặc cảm này xảy ra
khi một người phải theo đuổi
người kia, trong khi người kia có nhiều
người theo đuổi cùng một lúc. Trong
hoàn cảnh này, một người thuộc vế
trên, còn một người thuộc vế dưới
bị lép vế. Người vế dưới
sẽ có mặc cảm nếu người vế
trên thiếu hiểu biết, và nếu người
vế dưới không sáng suốt để mang
lại quân bình trong đời sống riêng tư.
Nói “đời sống riêng tư”, vì có người
thành công ngoài xã hội nhưng thất bại
trong đời sống tình cảm vợ chồng.
Chị Thanh
cưới anh Tâm khi anh là phi công. Một phi công
Việt Nam khi xưa là vì sao sáng cho nhiều cô
theo đuổi. Thật ra, anh Tâm làm quen với
chị Thanh trước. Nhưng vì mặc cảm
nên chị cho rằng anh bố thí tình cảm cho
chị chứ không yêu chị. Bị ám ảnh
giữa thương hại và thương yêu,
dần dần chị cho rằng mình thấp kém
hơn các cô gái khác. Chị ghen với họ bằng
cách đay nghiến Tâm. Thay vì chứng tỏ mình
đủ khả năng mang lại hạnh phúc
thì chị cho Tâm thấy chị thua kém trống
rỗng. Rồi chị chán nản buông xuôi, không
trang điểm, nên trở thành trống rỗng
về cả nhan sắc. Thanh không còn gì hấp
dẫn với Tâm. Đây là cách ghen giữ chồng
hay mất chồng? Nhiều người chồng
mất vợ cũng vì cùng một cách ghen
tương tự.
- Hoàn cảnh
hiện tại càng dễ tạo ra mặc
cảm thua kém hơn nữa. Ông Xuân trước
đây là giám đốc sở kiểm tra. Ông ăn
hối lộ, nên mua biệt thự tại Đà
Lạt cho bà lớn, biệt thự khác tại
Vũng Tàu cho bà nhỏ, v.v. Di cư ra nước
ngoài, ông mặc cảm đến mức không
giao tiếp với ai, kể cả bạn thân
khi xưa. Trái lại, vợ ông là người
biết thích ứng với hoàn cảnh. B à càng
giao thiệp thì ông càng co mình vào vỏ sò. Ông cô
đơn, trống rỗng. Ông lại không làm
ra tiền. Tiền bạc trong nhà do tay bà làm ra.
Đã vậy, ông còn ghen tương. May cho ông vì
bà chung thủy. Bà là người hiếm có, vì
ông bệnh hoạn lại còn đánh bà và bị
cảnh sát cấm không cho ở chung nhà, sợ
ông tiếp tục đánh bà. Vậy mà bà không bỏ
ông.
2. Lệ thuộc bên ngoài.
Người
lệ thuộc bên ngoài là người giữ
mẽ, sợ mất mặt. Trong lòng trống
rỗng nhưng bề ngoài làm ra vẻ tự
tin, như mình có đủ khả năng tinh thần
cũng như vật chất. Điều mâu thuẫn
là ai “không có mặt” lại càng sợ mất mặt.
Người này trong lòng nhỏ mọn, xét nét,
nhưng đóng kịch làm như mình quảng
đại, rộng rãi. Người này ghen với
bạn trăm năm và ghen với bất cứ
ai tỏ ra hơn mình. Một câu nói, hay một
cử chỉ, cũng đủ làm cho người
này vui. Nhưng khoảnh khắc sau, nếu ai
lỡ lời, người này có thể nổi
nóng tới điên khùng rồi làm lớn chuyện.
Một người
vợ khoe với chị em rằng mình quảng
đại với chồng, để anh làm gì
tùy ý. Chính chị mua cho anh chiếc áo xơ mi màu
hồng. Lần kia nhà có khách, ngoài mấy cặp
vợ chồng cùng lứa tuổi, có thêm ít cô
độc thân vui tính và thích hát “karaoke”. Chồng
vô tình mặc chiếc áo màu hồng. Sau bữa
ăn, anh hát chung với một cô, cũng vô tình
trùng áo màu hồng. Trước mặt bạn
bè, chị làm ra vẻ như chiều chồng,
anh được tự do vì chị là người
quảng đại “không chấp ba cái lẻ tẻ”.
Miệng nói thế nhưng đêm đó, chị
“lấy khẩu cung” anh từ 11 giờ khuya đến
3 giờ sáng. Mấy lần anh ngủ gục,
chị lay anh dậy để “tiếp tục
làm việc”. Chị dựng đứng lên: “Em
biết anh có tình ý với cô ta từ lâu”. Rồi
kết luận: “Nói thật đi, anh mua áo hồng
đó cho cô ta bao giờ?” Anh vặn lại: “Em
lấy bằng chứng nào buộc tội anh?”
Chị lồng lộn: “Nếu anh không có ý gian
thì không hạch hỏi em như vậy!” Chị
hạch anh, nhưng lại xoay ngược thế
cờ lên án anh hạch chị. Càng trả lời
chị càng buộc tội, và càng có lý do để
tấn công anh hơn. Qua kinh nghiệm mười
mấy năm chung sống, anh yên lặng để
chị “muốn nói gì thì nói”. Nói hoài, mệt nhoài,
chị vừa nói vừa ngủ. Anh chỉ mong
có thế để yên thân.
Nhiều
cảnh ghen không ngờ. Thí dụ chị Mẫu
ghen với mẹ ruột vì chị cho rằng
mẹ chiều chồng là con rể hơn chiều
chị. Anh Phụ ghen với cha vì anh cho rằng
cha chiều vợ là con dâu hơn chiều anh.
Hay trường hợp anh Bằng cãi nhau với
chị Hữu vì hai người ghen với bạn
hữu của nhau, v.v. Nếu lòng con người
trống rỗng, bám víu vào bên ngoài, lúc đó con
người sợ mất chỗ bám víu, mất
phao cấp cứu, nên con người hành hạ
mình vì ghen tương.
h. Không có giá trị bên
trong.
Giá trị
ở đây là một lý tưởng, một say
mê chính đáng, hay một điều làm cho mình
thích thú, thấy đời có ý nghĩa vui tươi.
Nếu có niềm vui bên trong thì mình sẽ bớt
lệ thuộc niềm vui bên ngoài. Trong đời
sống hôn nhân mình sẽ bớt hạch hỏi
ghen tương. Nói khác đi, nếu tình yêu bớt
ích kỷ lúc đó sẽ bớt ghen tương.
Anh Thuận
làm ra tiền và thích chị trang điểm. Nhưng
anh có khuyết điểm của nhiều đàn
ông, đó là muốn vợ đẹp mà không muốn
ai nhìn ngắm vợ. Nếu vô tình chị khen
người đàn ông nào hay người đàn
ông nào khen chị thì khổ sở cho chị và
cho người đàn ông đó. Đúng ra khổ
sở cho bản thân anh Thuận nhiều hơn.
Có lần anh chửi mắng một người
bắt tay và nói chuyện đường hoàng
với chị. Người này kêu cảnh sát.
Anh vừa đau đớn vì nhục nhã, vừa
đau đớn vì phải vào tù. Toà án buộc
anh tham dự những buổi hướng dẫn
về gia đình. Nếu không, anh bị cấm
không được sống cùng nhà với vợ
con. Lúc đầu anh rất uất ức nhưng
dần dần anh chấp nhận. Rồi anh say
mê tham gia việc nâng đỡ các gia đình có
trắc trở trong việc thông cảm giữa
cha mẹ và con cái. Bước tiến này đưa
tới bước tiến khác. Đó là anh thêm
thói quen đọc sách báo rồi hăng say chia
sẻ kinh nghiệm trong những cuộc họp
hàng tuần. Điều này phù hợp với sở
thích của vợ anh, nhờ vậy hai người
trở lại thuận hoà.
Giá trị
bên trong có thể hiểu theo nghĩa rộng,
tức là có đam mê, hay có sở thích chính đáng
nào đó. Một ông nọ khi còn ở quê nhà, làm
công chức hạng cao. Ông nổi tiếng trong
vùng về hai điều trái ngược nhau,
đó là ông ghen với vợ cả, nhưng lại
có nhiều nhân tình. Ông chia tim cho bao nhiêu người
cũng được nhưng vợ ông không được
chia tim cho ai. Đi di cư một mình, lúc đầu
ông buồn nản, lang thang trác táng. Sau nhờ
gặp người bạn ham đi câu, ông đi
câu theo. Lòng ông không còn trống rỗng, trái lại
tràn đầy thích thú đi câu. “Lý tưởng
câu cá” dẫn dắt ông về lý tưởng gia
đình, tức là ông làm giấy bảo trợ
vợ và năm con sang đoàn tụ.
Không có giá
trị bên trong là nguyên nhân thúc đẩy con người
ghen tương. Còn khi có giá trị bên trong, con
người có thê vươn tới đại
cuộc như cánh chim phượng hoàng bay bổng,
không giống như đàn gà thiển cận,
chỉ bới móc những dun dế hôi tanh, sà
sà mặt đất. Phải chăng đó là
trường hợp của nhà đại cách
mạng Nam Phi, ông Nelson Mandela? Hơn 20 năm tù
đầy, khi được giải phóng ông
trên 70 tuổi. Nhưng tâm trí sáng suốt, dáng vóc
khoẻ mạnh. Tuy nhiên, không biết người
vợ trẻ có chung thủy hay không? Trong mấy
chục năm kẻ tù đầy, người
tự do, con tim của bà ra sao? Nhờ sống
với lý tưởng bên trong, nên ông không băn
khoăn ghen tương. Trái lại, ông còn bị
ngãng trở vì tình duyên bất trắc, đó là
bà Winnie Mandela lộng hành, tới mức lập
đảng biệt lập với chồng. Chống
đối chồng về tình cảm đưa
tới chống đối về chính trị.
Giá trị bên trong giúp ông giảm bớt ghen tương,
hay không còn ghen tương, nhất là giúp ông kiên
trì phấn đấu trước những khó
khăn hàng ngày.
4. Niềm tin yếu ớt.
Người
đạo đức hời hợt dễ ghen
hơn người đạo đức chân thật.
Người chân thật ít nói về việc đạo
đức mình làm. Trái lại, người đạo
đức hời hợt hay khoe khoang nói nhiều.
Vì vậy, người ghen thường là người
nói nhiều, nói để tấn công người
đạo đức chân thật. Trong xã hội
kèn cựa này, người đạo đức
là người thiệt thòi, vì nếu họ lỡ
lầm lúc đó họ bị lên án là đạo
đức giả. Còn nếu người khác
lỡ lầm, họ bị hạch hỏi: “Tại
sao đạo đức mà không tha thứ cho người
khác?” May mắn, trong xã hội còn có người
vững niềm tin trước những oan trái,
nên nhiều cảnh ghen tương được
hàn gắn, nhiều cặp vợ chồng chưa
đi tới tan nát.
Bà Thương
trở lại đạo khi lấy ông Mến
là người đạo gốc. Ông Mến ở
trong tình trạng “gần chùa gọi bụt bằng
anh”. Ông giữ đạo máy móc theo hình thức
bên ngoài, vì sau khi chịu phép Thêm Sức lúc 12 tuổi,
ông không học hỏi thêm về chiều sâu bên
trong. Đạo đối với ông là những
nghi lễ bên ngoài, là một Thượng Đế
khó tính, luôn xét nét để làm phiền phức
con người. Ông sợ Thượng Đế
phạt chứ ông không cảm nghiệm thấy
Thượng Đế thương yêu. Trái lại,
bà Thương học giáo lý hơn hai năm trước
khi trở lại đạo. Bà lại học
đạo với một vị uyên thâm và cở
mở. Trong hai năm này, ông Mến chở bà tới
chỗ học đạo nhưng ông không vào học
mà lấy cớ “biết hết rồi”, nên đi
vòng vòng bên ngoài để đợi bà.
Sau khi cưới,
ông Mến không mến đạo mà ghen với
đạo, vì ông lên án bà Thương chỉ thương
Chúa chứ không thương ông. Ông muốn làm
gì bà cũng khuyên ông hy sinh. Ông kết tội bà
hy sinh cho Chúa mà không hy sinh cho ông. Chưa đủ,
sau này ông Mến thấy bà Thương làm việc
bác ái tại nhà thờ, có cả đàn ông lẫn
đàn bà, ông đổ tội rằng bà Thương
cũng không thương Chúa mà lợi dụng
làm việc bác ái để phản bội ông.
Ông tự ti mặc cảm đầy đoạ
mình nói với bạn bè rằng: Vì ở với
nhau đã lâu, bà không còn thấy ông hấp dẫn,
trong khi đàn ông khác hấp dẫn hơn, nên
bà tìm cách xa tránh gia đình, nhất là tránh ông. Trước
những tấn công dồn dập của chồng,
bà Thương đau khổ nhưng nhờ niềm
tin sắt đá và nội tâm vững mạnh,
bà vui chịu những điều chồng tưởng
tượng ra để hành hạ bà.
5. Kiêu ngạo trá hình: Khi
cho rằng mình hơn người là lúc mình kém
người.
Người
kiêu ngạo là người không nhận mình có lỗi,
nên cũng không nhận mình ghen, hay nếu nhận
mình ghen thì luôn nói “tôi ghen có lý”, người khác
dồn tôi vào bước đường cùng.
Nghĩa là tôi ghen, nhưng người khác có tội.
Người bệnh tâm lý là người không nhận
mình có bệnh. Người bệnh nặng, có
khi nguy hiểm vì giết người khác hay giết
mình, là người “không được ăn
thì đạp đổ”. Tôi đổ nên vợ
con tôi và người dính líu đến vợ con
tôi hay người dính líu đến chồng tôi,
tôi sẽ cho “đi tàu suốt”, để tôi rửa
mặt đất hết gian phu dâm phụ. Tiếc
rằng mặt đất không hết điều
xấu, mà đất thêm điều xấu xa,
vì đất phải thấm thêm máu do tôi gây ra.
Ông Thiên khéo
tay, làm nghề chạm trổ vàng bạc, hột
xoàn, v.v. nên ông có tiền. Nhưng gia đình nhiều
xáo trộn, do tính tự kiêu của ông. Khi di cư
ra nước ngoài, ông đi làm ngay, vì nghề
vàng không phải học lại. Còn bà khi xưa
làm kế toán nên đi học lại hai năm
đại học. Tuy nhiên, ông luôn nói rằng ông
giỏi hơn bà. Bà làm điều gì cũng thiếu
kinh nghiệm, còn ông làm điều gì cũng có
kinh nghiệm. Và ông vốn cho rằng mình học
nhiều hơn vợ. Thực ra, không phải
khi xưa ông học cao hơn mà vì ông thi rớt
nên học lâu hơn, còn bà thi đậu nên học
nhanh hơn. Những điều bà học tại
nước tân tiến này, vì tự ái, ông không
nhắc tới. Bà làm trong hãng lớn, được
mời tham dự thuyết trình tại những
khách sạn sang trọng, nhưng không dám nói với
ông vì ông đã không nâng đỡ hãnh diện mà
còn dìm bà xuống. Bà đau khổ hơn nữa,
vì nếu ăn mặc xuề xoà thì ông bảo
bà khinh ông. Nhưng nếu ăn mặc trang nhã,
thì ông kết tội bà muốn lôi cuốn đàn
ông khác. Gia đình xáo trộn vì ông tự ái nên
ghen tương.
IV.
Ghen Vì Đời Thơ Ấu Bất Hạnh,
Và Ghen Để Bảo Vệ Tình Yêu.
Đời
thơ ấu bất hạnh do nhiều nguyên nhân,
và đưa tới những hiệu quả trái
ngược nhau. Thí dụ: Marylin Monroe mồ côi
từ nhỏ. Lớn lên, cô đẹp. Điều
đáng ca ngợi là cô thương người,
nhất là thương trẻ mồ côi như
khi xưa cô mồ côi. Điều đáng tội
nghiệp là cô lừng danh quốc tế về
thân hình đẹp, nhưng cô vốn là con mồ
côi. Điều đáng trách là cô muốn bất
tử, muốn là thần tượng bất
hủ của thân hình đẹp, nên cô không đủ
can đảm sống đến khi thân hình tàn
phai. Cô muốn bất tử nên cô đã tự
tử vào tháng 6 năm 1962.
Nhiều
người còn cha mẹ mà đời thơ ấu
bất hạnh, thí dụ, cha mẹ nghèo, cho con
để người khác nuôi. Hay cha mẹ trước
đây cưới xin không hạnh phúc, nay trút những
uất ức xưa lên các con, nhưng thương
các con không đồng đều. Hay là cha đã
có vợ trước, nay lấy mẹ mình mà mình
đã mất cha, nghĩa là mẹ ghẻ con chồng,
hay cha ghẻ, v.v. Trường hợp thông thường
là cha mẹ giận dữ, luôn cãi nhau, ly dị,
con không biết ở với ai.
- Tại
sao cha mẹ không hạnh phúc, nhất là không hạnh
phúc trong đời sống chăn gối, lại
làm cho con ghen tương khi lớn lên, lập
gia đình? Nói “không hạnh phúc”, nghĩa là người
này uất ức, cay đắng, hay là nghi ngờ
người kia. Trong lòng man mác buồn, mà không
biết buồn về chuyện gì. Có lúc muốn
gây gỗ, muốn phá đổ tất cả,
nhưng không kiếm được lý do để
gây gỗ. Tuy bề ngoài cười nói, nhưng
vốn có vết thương nào đó trong lòng.
Đó là vết thương của tình yêu không
trọn vẹn. Người này nghĩ rằng
mình hy sinh tất cả nhưng người kia
lạnh nhạt, không hiểu mình. Ngược
lại, người kia nghĩ rằng bạn
trăm năm ích kỷ, sống với mình để
thoả mãn nhu cầu riêng tư mà thôi. Người
này nghĩ trong lòng, có khi nói với bạn bè rằng:
“Nếu tôi chết, bạn trăm năm của
tôi không chung thủy với tôi đâu. Sẽ đi
lấy người khác...” Tâm trạng này làm cho
hai người sống với nhau như hai bóng
ma.
Con cái của
cha mẹ không hạnh phúc này sẽ chịu ảnh
hưởng của chính cha mẹ. Một trong
những ảnh hưởng đó là có vết
hằn trong lòng khi nghĩ tới đời sống
vợ chồng. Nếu lớn lên, đi học
và tiếp xúc với xã hội, bất hạnh
họ lại gặp bạn hữu có đời
sống gia đình xáo trộn tương tự
như tình trạng của cha mẹ mình trước
đây, họ sẽ mất niềm tin nơi
người khác. Tuy họ lập gia đình, nhưng
họ không tin ngay cả người họ cùng
chung chăn gối. Nếu vợ chồng nào
ghen nhau vì nguyên nhân “đời cha ăn mặn,
đời con khát nước” như đang diễn
tả, lúc đó sẽ đòi thật nhiều
nhẫn nại của đôi bên. Đòi thời
gian lắng nghe để thông cảm và tha thứ
cho nhau. Trên hết, đòi một niềm tin vững
mạnh để “cùng nhau nhìn về một hướng”.
Nếu thiếu quảng đại và cầu
nguyện, họ ở trong vòng lẩn quẩn,
vì con của họ lại có đời thơ
ấu bất hạnh, rồi cũng ghen như
họ. Và họ thất vọng than lên: “Đây
là bệnh ghen gia truyền”. Thật ra, không có
bệnh ghen gia truyền, mà chỉ có sự không
hiểu biết gia truyền. Ông nội không hiểu,
bố không hiểu, rồi mình cũng không hiểu,
nên không truyền được cho nhau cách thức
phá vỡ vòng lẩn quẩn ghen tương.
- Trường
hợp cha mẹ thương con không đồng
đều, nên khi còn nhỏ, các con ganh nhau. Khi
lớn lên và lập gia đình, họ sẽ ghen
với bạn trăm năm. Cụ Thân có sáu người
con, năm gái một trai. Cụ ông qua đời
đã mấy chục năm nên mọi việc
trong gia đình đều do cậu con trai quyết
định. Hai chị và các em vui nhận các quyết
định của cậu, vì thiếu cậu
gia đình bị thiếu đàn ông. Cụ bà ghét
cô thứ tư và thương riêng cô thứ năm.
Còn cô thứ sáu, vì là út, nên không ai ganh tị với
địa vị “út ít” của cô. Khi còn bé đi
học, bà mua áo mới cho cô Năm, nhưng có
khi bắt cô Tư mặc thừa áo cũ của
em. Nếu vô tình có ly chén bị bể bà buột
miệng la mắng ngay: “Lại con Tư quấy
phá!” Điều lạ, là cô Tư buồn tủi
nhưng vốn có hiếu với mẹ và thương
em. Nhưng điều đáng tiếc là sau này
lập gia đình, có bốn con, cô Tư vốn
mang theo mặc cảm bất hạnh khi thơ
ấu. Càng thương chồng, cô càng tự
ti mặc cảm, nghĩ rằng chồng thương
hại mình chứ không thương yêu mình. Mình
thua kém nhiều người đàn bà khác, nên chồng
ở với mình mà lòng xa mình, vì chồng mang trong
lòng nhiều hình ảnh đáng yêu khác. Cô tự
đày đoạ cô trong những ghen tương
tưởng tượng. Xét cho kỹ, cô Tư
đau khổ vì ghen, nhưng người gieo mầm
đau khổ này là cụ bà. Cô là nạn nhân trong
khi cụ bà là thủ phạm. Cụ làm hại
cả đời con mà cụ không ngờ.
- Cha mẹ
cãi nhau, nghi ngờ nhau, nhất là ly dị nhau,
đây là nguyên nhân làm nhiều người trẻ
bất hạnh. Khi lập gia đình, họ có
cách thức ghen như không ghen. Thế nào là “ghen
như không ghen”? Tức là bề ngoài họ làm
ra vẻ bất cần người yêu. Nếu
bắt được vợ hay chồng ngoại
tình quả tang, họ không ngăn cản, có khi
còn ngầm tạo cơ hội thêm. Họ làm
như vậy để người khác thấy
rằng nếu họ cũng ngoại tình thì đó
là điều dễ hiểu, vì bạn trăm
năm của họ còn xấu hơn họ. Đồng
thời nếu hai vợ chồng cùng “phạm
tội lén” (tuy lén lút, nhưng “bên này” biết rằng
“bên kia” cũng đang “ăn miếng chả trả
miếng nem” như mình), thì lương tâm họ
bớt cắn rứt, nghĩa là họ tiếp
tục phản bội nhau, mà bề ngoài làm ra
vẻ như đôi bên không có chuyện gì khó khăn
với nhau. Một nguyên nhân đưa tới
sự bất hạnh này, chính là gương xấu
cha mẹ gieo vào tâm trí họ từ khi thơ ấu.
Tâm lý của
những người bị bất hạnh từ
khi thơ ấu, nói chung, là một tâm lý thái cực,
hoặc nhút nhát quá, hoặc táo bạo quá, táo bạo
tới mức thành cao bồi du đãng. Tuy nhiên,
cũng vì thái cực này nên có người trở
thành thần đồng, thánh thiện, hay người
có tâm hồn mở rộng, dễ thông cảm
với những người bất hạnh khác.
Họ rung động chân thật vì chính họ
đã bị bất hạnh như vậy. Tiếc
rằng số người thăng hoá (illuminated)
này quá ít, so với số người vì bất
hạnh mà xuống dốc, ghen tương, làm
tan hoang gia đình.
Nếu ghen
mà bảo vệ được tình yêu chân thật,
thì là loại ghen chính đáng, “ghen tuyệt vời”.
Việc ghen tuyệt vời này là điều quan
trọng.
|
|