GIÁO HỘI ĐÔNG PHƯƠNG VỚI ĐỨC MA-RI-A

Xem:
- Ảnh Tượng Đức Ma-ri-a

1. Những Cống Hiến Mang Tính Lịch Sử cho Giáo Thuyết và Lòng Sùng Kính Đức Ma-ri-a

Giáo Hội Đông Phương xứng đáng được coi là nôi phát sinh những giáo thuyết và lòng tôn sùng Đức Mẹ. Từ Giáo Hội Đông Phương đã ra đời những ngụy thư (cụ thể là Tiền Phúc Âm Gia-cô-bê và các dị bản, cũng như Phúc Âm Máát-thêu giả) và tác phẩm Mẹ Ly Trần. Các lưu truyền trong những tác phẩm này đã cổ động lòng tôn sùng Đức Mẹ rất nhiều.

Đồng thời, chúng ta cũng có bằng chứng cho thấy lòng sùng kính Đức Ma-ri-a đã được thể hiện tại Đông Phương ngay từ đầu thế kỷ III. Người ta đã tìm được tại Ai Cập một cuộn giấy chỉ thảo (papyrus) chép kinh Trông Cậy (Sub Tuum Praesidium) bằng tiếng Hy Lạp có từ đầu thế kỷ III. Đó là bằng chứng cho thấy rằng Mẹ Thiên Chúa, “Theotokos” đã được tôn sùng ngay trước thời kỳ Công Đồng Ê-phê-sô, thế kỷ IV.

Chúng ta cũng thấy những lời “Kính mừng Ma-ri-a” bằng Hy Ngữ được khắc trên một chiếc cột trong nhà thờ Truyền Tin, nghi lễ Bi-dan-tin tại Na-da-rét. Đó là kinh nguyện Đức Mẹ có từ thế kỷ IV.

Những lỗ lực của thánh A-ta-na-si-ô và thánh Xi-ri-lô A-lê-xan-ri-a nhằm tôn vinh Đức Mẹ đã lên đến cao điểm khi Công Đồng Ê-phê-sô chuẩn nhận tước hiệu Theotokos (Mẹ Thiên Chúa) dâng kính Đức Ma-ri-a. Từ tước hiệu quan trọng này, nhiều tước hiệu khác đã ra đời tại Đông Phương và Tây Phương trong những thế kỷ sau đó kính dâng Mẹ.

Phụng vụ Giáo Hội Đông Phương đóng một vai trò quan trọng trong truyền thống tôn sùng Đức Mẹ. Ngay thời kỳ sơ khai đã có những lễ kính nhớ các biến cố cuộc đời Đức Mẹ và dần dần lan truyền sang Giáo Hội Tây Phương. Tại Rô-ma, các lễ ấy đã được mừng vào thế kỷ VII. Đó là các lễ Hypapante, tức lễ Dâng Chúa trong Đền Thờ (thế kỷ IV); lễ Mẹ Ly Trần hoặc Lên Trời (thế kỷ V); lễ Truyền Tin (chưa xác định được niên ký); và lễ Sinh Nhật Đức Mẹ (thế kỷ VII). Sau đó, còn có các lễ khác như lễ Đức Ma-ri-a Đầu Thai và lễ Mẹ Dâng Mình.

Các thánh thi và kinh nguyện trong phụng vụ Đông Phương cũng có ảnh hưởng đến lòng sùng kính Đức Mẹ của Tây Phương. Hai trong số những kinh nguyện danh tiếng nhất trong Phụng Vụ Các Giờ Kinh là kinh Trông Cậy và thánh thi A-ca-thi (Akathist) đã tôn nhận uy lực thiêng liêng Mẹ Thiên Chúa và dâng lên những lời ca ngợi tôn vinh Ngài.

Hơn nữa, Đức Ma-ri-a còn có một địa vị đặc biệt trong các nền phụng vụ Đông Phương. Có cả từng chuỗi dài nhiều câu về Đức Mẹ trong các lễ nghi, chẳng hạn phần Lời Nguyện Thánh Thể (Anaphora) về Đức Mẹ trong nghi lễ Ê-ti-ô-pi.

Trong Phụng Vụ Thánh Thể Bi-dan-tin có nhiều chỗ sử dụng những kinh về Đức Mẹ. Có đến bốn câu xướng về Đức Mẹ trong các kinh cầu: “Đức Ma-ri-a Trọn Đời Đồng Trinh, Mẹ Thiên Chúa, Mẹ Toàn Thánh, Rất Phước Đức và Vinh Quang,” và còn nhiều kinh về Đức Mẹ.

Chỗ chính đề cập đến Đức Ma-ri-a là lời nguyện sau lời xướng xin Chúa Thánh Thần đến khi hiến thánh lễ vật: “Chúng con dâng lên Chúa việc tôn thờ trong tinh thần này nhân danh những tiền nhân của chúng con... nhất là Đức Ma-ri-a Trọn Đời Đồng Trinh, Mẹ Thiên Chúa, Mẹ Toàn Thánh, Mẹ Vô Nhiễm, Rất Phước Đức và Vinh Quang của chúng con.” Sau đó là một bài thánh ca về Đức Mẹ. Đức Ma-ri-a được xưng tụng là “Đấng Vô Tội” và “Mẹ Thiên Chúa” cao vượt trên các minh thần và luyến thần, là Đấng “Sinh ra Ngôi Lời Thiên Chúa.” Rồi kết thúc bằng câu: “ Chúng con ca khen Mẹ, Mẹ Thiên Chúa thực sự.”

2. Lòng Sùng Kính Đức Ma-ri-a Hiện Nay

Các tín hữu Chính Thống Giáo Đông Phương hiện vẫn duy trì truyền thống yêu mến và tôn vinh Mẹ Thiên Chúa. Ở điểm này, họ hợp nhất với các giáo thuyết của Giáo Hội Công Giáo, ngoại trừ tín điều Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội. Các nhà thần học Chính Thống Giáo cho rằng sự kiện vô nhiễm nguyên tội sẽ làm Đức Mẹ xa rời nhân loại. Vì thế, họ coi Đức Mẹ được thánh hoá vào lúc Chúa nhập thể.

Một số khác còn phủ nhận giáo lý Đức Ma-ri-a Hồn Xác Lên Trời mặc dù giáo lý này đã bắt nguồn tại Đông Phương.

Việc phủ nhận hai giáo lý Thánh Mẫu trên có lẽ không phải là hậu quả từ quan hệ băng giá thỉnh thoảng nảy sinh giữa hai Giáo Hội. Tinh thần đại kết của Công Đồng Va-ti-ca-nô II đã mở đường cho những cuộc đối thoại nghiêm chỉnh về các dị biệt giữa đôi bên, bao gồm cả những dị biệt về Thánh Mẫu học. Tuy nhiên, lòng tôn sùng Mẹ Thiên Chúa chưa bao giờ lu mờ trong Giáo Hội Chính Thống.

Đức Phao-lô VI đã ca ngợi lòng yêu mến Đức Ma-ri-a của các tín hữu Chính Thống Giáo, ngài nói: “Trong việc tôn sùng đầy tình yêu mến đối với Mẹ Thiên Chúa (Theotokos) vinh quang và ca ngợi Mẹ là “Hy vọng của các tín hữu,” Giáo Hội Công Giáo hợp nhất với anh chị em các Giáo Hội Chính Thống nơi lòng tôn sùng Đức Thánh Trinh Nữ được biểu lộ qua nền thi ca xinh đẹp và giáo lý vững chắc” (MC 32).

Chắc chắn lòng tôn sùng Đức Ma-ri-a vừa là một điềm lành báo trước vừa là một đà thúc đẩy hợp nhất Ki-tô giáo. Nguyên nhân của sự hiệp thông Ki-tô giáo “đặc biệt liên hệ đến tình mẫu tử thiêng liêng của Đức Ma-ri-a. Thực vậy, Đức Ma-ri-a đã có thể và đã thực sự sinh ra những ai thuộc về Chúa Ki-tô trong đức tin và đức ái, lẽ nào Mẹ lại phân rẽ Đức Ki-tô” (MC 33).

A. Buy-ô-nô